Η εικόνα στον κινηματογράφο

Ο κινηματογράφος, όπως κάθε τέχνη, έχει την γλώσσα του και τα εκφραστικά του μέσα. «Μια ταινία είναι μια γραφή με εικόνες» σύμφωνα με τον Ζαν Κοκτώ. Στην περίπτωση της έβδομης τέχνης λοιπόν η αρχή του παντός είναι η εικόνα.
Η εικόνα αποτελεί το βασικό στοιχείο της κινηματογραφικής γλώσσας. Είναι η φιλμική πρώτη ύλη. Η γέννησή της όμως είναι σημαδεμένη από μια βαθιά αντίφαση. Από τη μια είναι το προϊόν της αυτόματης ενέργειας μιας μηχανής (η οποία καταγράφει με ακρίβεια και αντικειμενικότητα την πραγματικότητα μπροστά της) αλλά από την άλλη, αυτή της η ενέργεια εξαρτάται από τον σκηνοθέτη της ταινίας. Η αντίφαση αυτή έχει πυροδοτήσει πολλές συζητήσεις σχετικές με το αν η κάμερα καταγράφει την πραγματικότητα ή όχι.
Είναι γεγονός ότι η κινηματογραφική εικόνα είναι προικισμένη με τις περισσότερες μορφές της πραγματικότητας όπως την κίνηση. Ο ήχος είναι εδώ και χρόνια ακόμη ένα στοιχείο της κινηματογραφικής εικόνας, μαζί με το χρώμα ή την απουσία του. Η δύναμη της εικόνας είναι εμφανής εφόσον πολλές φορές παρασύρει τον θεατή στο να πιστεύει στην αντικειμενική ύπαρξη των όσων βλέπει στο πανί. Ο έμπειρος όμως θεατής πρέπει να γνωρίζει ότι ναι μεν ο κινηματογράφος μπορεί να καταγράψει την πραγματικότητα αλλά τίποτα από τα όσα βλέπει δεν είναι τυχαία. Σε ένα πλάνο βλέπουμε το συγκεκριμένο σπίτι και δέντρο αυτό που ο σκηνοθέτης επιλέγει για εμάς. Θα έλεγε κανείς ότι παρακολουθούμε μια μη-ρεαλιστική και αναδημιουργημένη πραγματικότητα, σύμφωνα με ότι εκφράζει συγκινησιακά και νοητικά τον σκηνοθέτη. Η κινηματογραφική εικόνα μας δίνει μια αναπαράσταση της πραγματικότητας που ο φαινομενικός ρεαλισμός της είναι ενισχυμένος από την καλλιτεχνική ενόραση του δημιουργού. Ο σκηνοθέτης λοιπόν της ταινίας κρατά τα ηνία της πραγματικότητας. Ο κάθε θεατής θα αντιδράσει απέναντι σε αυτό που βλέπει με βάση τις προτιμήσεις, το γούστο του, την παιδεία του, τις κοινωνικές του απόψεις, την καλλιέργειά του, τις προκαταλήψεις, τις γνώσεις και την άγνοιά του. Το κοινό εύκολα συγκινείται και δακρύζει, συμπάσχει και χαίρεται.
Με βάση τους νόμους του κινηματογραφικού σύμπαντος η εικόνα πρώτα αναπαράγει την «πραγματικότητα», ύστερα συγκινεί τα συναισθήματά μας και τέλος παίρνει ιδεολογική κι ηθική σημασία. Η εικόνα μας οδηγεί συγκινησιακά στο συναίσθημα, και από εκεί στην ιδέα.
Λόγω της φύσης του ο κινηματογράφος κατηγορήθηκε ως εύκολη τέχνη διότι παρουσιάζει ότι θέλει να επικοινωνήσει μαζί μας με εικόνες. Η εικόνα όμως τη στιγμή που δεν εννοεί πάντα μόνο αυτό που δείχνει αλλά δημιουργεί συναισθήματα και συνειρμούς που δεν βλέπουμε, και θέτει με αυτόν τον τρόπο τη σκέψη μας σε κίνηση, διαψεύδει κάθε κατηγορία τέτοιου είδους. Μια εικόνα δεν έχει πάντα ένα νόημα. Και έτσι μόνο δυο αισθήσεις, η όραση και η ακοή, δεν φαίνονται να είναι αρκετές για την κατανόηση μιας ταινίας. Το κοινό πρέπει να μάθει να «διαβάζει» μια ταινία, να αποσυμβολοποιεί το νόημα των εικόνων.